Kỳ vọng sự cộng hưởng từ các quyết sách đột phá

Với tinh thần hành động khẩn trương, khẳng định vai trò tiên phong của cơ quan lập pháp trong hoàn thiện thể chế, chỉ hơn 10 ngày sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, Quốc hội đã chính thức thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, biến chủ trương thành giải pháp, hành động cụ thể, mở ra không gian phát triển mới cho khu vực kinh tế tư nhân, đồng thời tạo môi trường đầu tư minh bạch, bình đẳng và năng động.

Những bước tiến mạnh mẽ về thể chế cho kinh tế tư nhân đang được kỳ vọng sẽ trở thành động lực quan trọng thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn tới.

*Giảm gánh nặng cho doanh nghiệp

Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68) được ban hành với quan điểm “kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, là lực lượng tiên phong thúc đẩy tăng trưởng, tạo việc làm, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh quốc gia” đã tạo ra khí thế mới, tiếp thêm sự tự tin cho cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân.

Đặc biệt, chính sách mới được triển khai trong bối cảnh cải cách bộ máy và sắp xếp đơn vị hành qchính theo hướng tinh gọn sẽ tạo nên sự cộng hưởng thúc đẩy tinh thần đổi mới sáng tạo, dám nghĩ dám làm của khu vực kinh tế tư nhân.

Với kinh nghiệm điều hành doanh nghiệp hơn 20 năm, ông Lư Nguyễn Xuân Vũ, Chủ tịch Câu lạc bộ Doanh nhân Sài Gòn, Tổng Giám đốc Tập đoàn Xuân Nguyên cho rằng, Nghị quyết 68 mới mang tính chất chủ trương, thể hiện sự thay đổi trong tư duy, góc nhìn đối với kinh tế tư nhân. Hoạt động thực tế của doanh nghiệp luôn phát sinh nhiều vấn đề.

Trong khi doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp mới thành lập luôn lo ngại gánh nặng thuế, phí thì doanh nghiệp lớn cần môi trường đầu tư an toàn, ổn định. Nói cách khác, mỗi nhóm doanh nghiệp khác nhau có thách thức khác nhau và cần chính sách được “may đo” riêng nhằm giải quyết từng vấn đề cụ thể.

Không để cộng đồng doanh nghiệp chờ đợi lâu, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa 15 - kỳ họp lịch sử mở đường cho cách mạng về thể chế, Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 198) đã được ban hành ngay sau đó với một loạt chính sách miễn, giảm thuế, lệ phí đặc biệt đối với doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa, các quỹ đầu tư mạo hiểm...

Cụ thể, doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 2 năm đầu và giảm 50% trong 4 năm tiếp theo. Về hỗ trợ tài chính, Nghị quyết 198 quy định hỗ trợ lãi suất 2%/năm cho các dự án kinh doanh xanh, tuần hoàn, thân thiện môi trường. Đặc biệt, các chi phí nghiên cứu phát triển (R&D) được khấu trừ 200% khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, cho phép doanh nghiệp chủ động đầu tư vào đổi mới công nghệ mà không lo ngại gánh nặng thuế.

Nghị quyết 198 của cũng thể hiện rõ quyết tâm cải cách hành chính một cách triệt để khi quy định số lần thanh, kiểm tra doanh nghiệp là 1 lần/năm (trừ các trường hợp có dấu hiệu vi phạm rõ ràng); đồng thời, khuyến khích cơ quan quản lý chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, sử dụng công nghệ số trong giám sát thay vì các biện pháp hành chính truyền thống.

Các cơ quan nhà nước có trách nhiệm công khai kết luận thanh tra, kiểm tra và chịu trách nhiệm nếu gây phiền hà, nhũng nhiễu cho doanh nghiệp. Đây là bước tiến đáng kể trong việc xây dựng một môi trường đầu tư minh bạch, công bằng, lấy doanh nghiệp làm trung tâm để phục vụ.

Nội dung này được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá rất cao, việc quy định cụ thể về số lần thanh tra, kiểm tra giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý và chi phí không chính thức cho doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ mới thành lập. “Trước đây, mỗi năm doanh nghiệp không đoán được số lần đón đoàn thanh tra, kiểm tra từ định kỳ đến đột xuất. Mỗi đoàn kiểm tra một lĩnh vực, mỗi đợt kiểm tra một loại giấy phép.

Và mỗi lần như thế, doanh nghiệp phải tốn hàng tháng trời để chuẩn bị hồ sơ, giấy tờ theo yêu cầu trong khi khoảng thời gian đó doanh nghiệp cần tập trung vào việc tìm kiếm khách hàng, thị trường để tăng doanh thu và đảm bảo việc làm cho người lao động. Việc quy định rõ ràng về thanh tra, kiểm tra giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật trút được gánh nặng tâm lý và yên tâm hoạt động”, đại diện một doanh nghiệp chia sẻ.

Liên quan đến vấn đề tiếp cận đất đai, ông Võ Sơn Điền, Giám đốc điều hành tiếp thị Tổng công ty Becamex IDC, nguyên Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Bình Dương phân tích, trong thời gian dài, các doanh nghiệp nhỏ thường xây dựng nhà máy rải rác, xen lẫn trong đô thị, khu dân cư.

Tuy nhiên, định hướng của các địa phương hiện nay là di dời nhà máy ra khỏi các khu dân cư, tập trung vào các khu công nghiệp được quy hoạch một cách bài bản. Đây là hướng đi đúng đắn, phù hợp với yêu cầu phát triển nhằm đảm bảo sự đồng bộ cũng như xử lý triệt để các vấn đề môi trường. Song, thực tế là doanh nghiệp quy mô siêu nhỏ, doanh nghiệp mới thành lập rất khó tiếp cận quỹ đất của khu công nghiệp do khác biệt giữa nhu cầu sử dụng và thiết kế phân khu của khu công nghiệp.

Để hoá giải bất cập trên, Nghị quyết 198 đưa ra giải pháp rất cụ thể, ưu tiên dành tối thiểu 5% hoặc 20ha diện tích trong các khu công nghiệp, khu công nghệ cao, vườn ươm… cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê với giá ưu đãi; đồng thời, doanh nghiệp còn được tiếp cận tài sản công chưa sử dụng thông qua hình thức thuê lại. Với cơ chế rõ ràng như hiện nay, mọi nhóm doanh nghiệp đều có chính sách hỗ trợ phù hợp với nhu cầu thực tế.

Bên cạnh việc tạo điều kiện tiếp cận đất đai, tài chính; doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh cũng cần được đào tạo để xây dựng chiến lược quản trị một cách chuyên nghiệp, hiệu quả để ngày càng lớn mạnh.

*Mở rộng không gian phát triển

Việc “mở rộng cửa” cho doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án công cũng được xem như cách tạo ra động lực và không gian phát triển mới cho doanh nghiệp. Ông Trần Việt Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Nam Thái Sơn nêu góc nhìn, các quyết sách về kinh tế tư nhân mới được ban hành và triển khai một cách quyết liệt đã tiếp thêm sức mạnh, sự tự tin cho cộng đồng doanh nghiệp. Điển hình như Tập đoàn Vingroup chủ động đề xuất tham gia dự án cao tốc Bắc – Nam, Tập đoàn Hoà Phát thành lập hẳn một doanh nghiệp chuyên cung ứng thép làm đường ray cho các dự án đường sắt... cho thấy chỉ cần có cơ chế phù hợp, doanh nghiệp sẵn sàng để bứt phá.

Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận thực tế, số lượng doanh nghiệp có sẵn nguồn lực để bung ra đầu tư không nhiều, phần lớn doanh nghiệp tư nhân ở nước ta vẫn ở quy mô nhỏ và siêu nhỏ. Vì vậy, cần có những giải pháp hỗ trợ riêng cho từng nhóm doanh nghiệp khác nhau thông qua mở rộng không gian phát triển, thị trường và tăng mức độ tiếp cận nguồn lực.

Tiến sĩ Trần Du Lịch, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế TP. Hồ Chí Minh thông tin, một trong những mối lo ngại của những người làm chính sách là triển khai việc đặt hàng, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia cùng Nhà nước vào các lĩnh vực chiến lược, trọng điểm như thế nào để vừa tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển, vừa bảo đảm hiệu quả quản lý, hạn chế rủi ro và thất thoát. Vấn đề này đã được thể chế hóa rất cụ thể trong Nghị quyết 198 của Quốc hội trên cơ sở Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị với quyết tâm thực thi rất cao chứ không chỉ dừng lại ở việc bàn suông.

Theo Tiến sĩ Trần Du Lịch, khi các doanh nghiệp tư nhân lớn tham gia vào những dự án trọng điểm quốc gia, cần đi kèm với điều kiện lan tỏa, thu hút doanh nghiệp nhỏ cùng phát triển. Nếu như doanh nghiệp, tập đoàn lớn được khuyến khích tham gia vào các dự án nghìn tỷ thì Nghị quyết 198 cũng có cơ chế ưu tiên doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia đấu thầu các gói thầu công có giá trị dưới 20 tỷ đồng. Bên cạnh đó, cũng đề xuất cơ chế thí điểm đặt hàng các doanh nghiệp nội địa thực hiện những dự án đổi mới, qua đó hình thành lực lượng doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực công nghệ, đủ năng lực tạo ra sản phẩm “Make in Vietnam” có khả năng vươn ra thế giới.

 Điều này góp phần tạo dựng sân chơi công bằng, giảm độc quyền và tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước nâng cao năng lực cạnh tranh, từng bước tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TP. Hồ Chí Minh cho rằng: Tư duy quản lý theo hướng "không quản được thì cấm" trong suốt thời gian dài chính là rào cản lớn nhất khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong quá trình thực thi pháp luật và phát triển sản xuất, kinh doanh. Hiện nay, cả nước có hàng trăm ngàn hộ kinh doanh, hoàn toàn có khả năng chuyển đổi thành doanh nghiệp chính thức khi có được hỗ trợ phù hợp về cơ chế, chính sách thuế và kế toán...

Với tinh thần cải cách thực chất, đồng bộ và hướng tới tương lai, các quyết sách về kinh tế tư nhân đang tạo ra làn gió mới cho môi trường đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam. Nếu như Nghị quyết 68 được xem là “cuộc cách mạng” về tư tưởng thì Nghị quyết 198 với kế hoạch hành động rõ ràng, có mục tiêu cụ thể được lượng hóa là giải pháp cấp thiết để tạo chuyển biến thực sự trong việc tạo nên môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, thuận lợi cho doanh nghiệp.

Song, mức độ hiệu quả của Nghị quyết còn phụ thuộc nhiều vào sự quyết liệt của các cấp, các ngành, đặc biệt là công tác thực thi ở cơ sở, nơi biến các chính sách trở thành động lực thực tiễn.

Tư duy kiến tạo, coi doanh nghiệp là đối tác bình đẳng trong tiến trình phát triển đất nước cũng phải được quán triệt một cách đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, từ người ban hành chính sách đến thực thi chính sách. Bởi nếu “trên nóng, dưới lạnh”, Trung ương khẩn trương nhưng dưới cơ sở vẫn từ từ thì không thể tạo nên sự đột phá đáng kể nào cho đất nước./.